HƯỚNG DẪN XÂY DỰNG TRƯỜNG HỌC HẠNH PHÚC (THHP)

Tìm

HƯỚNG DẪN XÂY DỰNG TRƯỜNG HỌC HẠNH PHÚC (THHP)

TS Nguyễn Văn Hòa trường Nguyễn Bỉnh Khiêm- Hà Nội

1. TRƯỜNG HỌC HẠNH PHÚC CON ĐƯỜNG CHÚNG TA ĐI
2. Nhận thức sâu sắc những yếu tố cốt lõi làm nên “trường học hạnh phúc” ở một trường học

• Thực hiện mục tiêu đích thực của giáo dục “Giáo dục vì sự phát triển con người”, không chạy theo thành tích, không chạy theo điểm số, lấy chỉ số hanh phúc và tiến bộ của mỗi học trò làm thước đo chất lượng giáo dục của một nhà trường.
• Quan hệ ứng xử giữa con người với con người: yêu thương, tôn trọng, tôn trọng sự khác biệt, tôn trọng giá trị của mỗi người (thầy cô, cán bộ nhân viên, học sinh).
• Nhận rõ vai trò và sứ mệnh của nhà giáo: “Chăm lo tới từng học sinh, giúp mỗi trò đều tiến bộ”, giúp học sinh khám phá bản thân, phát huy và phát triển khả năng riêng biệt, nổi trội của mỗi trò để trò nào cũng tiến bộ, cũng nên người, có kết quả học tập tương xứng với sự nỗ lự và phấn đấu ủa mỗi học sinh.
• Thay đổi cách nhìn nhận học trò: không có học sinh hư, không có trò nào là yếu kém. Giáo dục (bao gồm nhà trường, gia đình, xã hội) góp phần to lớn tạo nên con người phát triển tốt đẹp, phù hợp với yêu cầu của con người mới theo mục tiêu giáo dục (chương trình giáo dục phổ thông 2018).
• Thầy cô thay đổi, thầy cô hạnh phúc, học sinh thay đổi học sinh hạnh phúc, gia đình hạnh phúc, xã hội hạnh phúc.

Trong trường học hạnh phúc, không phải hạnh phúc là học sinh được chơi nhiều hơn học, là học không có kết quả mà trái lại, với học sinh “Hạnh phúc để phát triển bản thân, hạnh phúc để làm chủ tương lai”.

2. Trường học hạnh phúc không phải là một mô hình khuôn mẫu, đóng khung với những yếu tố cao xa, khó thực hiện mà là thực tiễn với những yêu cầu rất cụ thể, từng việc, từng việc làm hàng ngày, hàng tháng, kiên trì, là sự chung tay của mọi thành viên trong trường + sự quan tâm lãnh đạo và giúp đỡ của Đảng và chính quyền các cấp, sự chỉ đạo của ngành Giáo dục, sự quyết tâm và đầu tầu của Hiệu trưởng, cán bộ quản lý trong nhà trường.

• Xây dựng trường học là con đường, bắt đầu từ những việc nhỏ, thiết thưc nhất, dễ làm, có ý nghĩa và sức lan tỏa.

Ví dụ: bắt đầu từ nụ cười của học sinh và thầy cô, của mọi thành viên trong trường, từ lời chảo hỏi thân thiện, chân tình, đúng vai mỗi khi gặp nhau buổi sáng đến trường, bắt đầu từ giữ gìn vệ sinh lớp học môi trường, không gian quanh trường quanh lớp học, từ việc rà soát, loại bỏ những quy định nghiêm khắc “cở trói” cho học sinh …

1. CÁC BƯỚC CẦN THIẾT ĐỂ XÂY DỰNG THHP Ở MỖI NHÀ TRƯỜNG

Theo bài nói của Thầy Hòa ngày 22/3/2024 tại Trà Vinh, có 5 bước

• Bước 1 Nhận ra, xác định mục tiêu đích thực của giáo dục, phương châm giáo dục HS, sứ mệnh nhà giáo. Hiệu trưởng đề xuất, chi bộ có nghị quyết, hội dồng giáo viên quán triệt. Để thấm được -Lâu dài !
• Bước 2. Lựa chọn đường đi. Thay đổi cách vận hành nhà trường tạo ra bầu không khí nồng ấm, hạnh phúc. Hiệu trưởng với vai trò đầu tầu. Có chỗ dựa vững chắc là chi bộ, đội ngũ cán bộ quản lý trường.
• Bước 3. Thấu hiểu bản thân, điều chỉnh và thay đổi bản thân. Thầy cô. Bước khó nhất.
• Bước 4. Xác định các bước trong tiến trình xây dựng THHP. Nhà trường làm gì, Thầy cô giáo làm gì, Hiệu trưởng làm gì… Tôi đã có nói đến trong phần TRƯỜNG HỌC HẠNH PHÚC THỰC TẾ HAY MỘNG MƠ
• Bước 5 Đánh giá, lượng giá và cập nhật quá trình, cách làm, đồng thời thúc đẩy, điều chỉnh kịp thời/khi cần thiết

Qua buổi nói chuyện đó, Tiến sĩ Nguyễn Văn Hòa gợi ý 6 việc phải làm khi xây dựng trường học hạnh phúc: Rà soát, lược bỏ bớt những quy định làm khó cho học sinh, phát huy sự tự thân, tự chủ của học trò; thầy cô giáo vui vẻ và thân thiện trong mỗi tiết học; không để ý và chấp nhặt những chuyện nhỏ của trẻ, hãy yêu thương và chấp nhận sự khác biệt, tận tình giúp đỡ, giáo dục từng chút giúp học sinh tiến bộ; chung tay làm cho lớp học sạch, đẹp hơn bắt đầu từ việc không vứt rác ra lớp, phân công và cùng nhau làm sạch hàng ngày; Chung tay làm cho trường học sạch, đẹp hơn bắt đầu từ việc không vứt rác ra nơi công cộng, phân công và có ngày tổng vệ sinh mỗi tuần; Tu sửa và nâng cấp nhà vệ sinh sạch sẽ, có người chăm lo hàng ngày và làm sạch con đường vào trường, trồng cây và hoa hai bên..

HƯỚNG DẪN CỤ THỂ HÓA THEO 5 BƯỚC XÂY DỰNG THHP Ở MỖI TRƯỜNG HỌC TẠI TRÀ VINH

• Bước 1 Nhận ra, xác định mục tiêu đích thực của giáo dục, phương châm giáo dục HS, sứ mệnh nhà giáo. Hiệu trưởng đề xuất, chi bộ có nghị quyết, hội đồng giáo viên quán triệt. Để thấm được -Lâu dài

Trước hết tổ chức bài bản hoạt động giáo dục nâng cao nhận thức, tạo sự chung tay xây dựng THHP của mọi thành viên và cha mẹ học sinh, nhằm  triển khai kế hoạch xây dựng THHP một cách tích cực, thực chất.

• Bước 2. Lựa chọn đường đi. Thay đổi cách vận hành nhà trường nhằm tạo ra bầu không khí nồng ấm, hạnh phúc.  Hiệu trưởng với vai trò đầu tầu. Có chỗ dựa vững chắc là chi bộ, đội ngũ cán bộ quản lý trường.

Việc lựa chọn đường đi bao gồm thảo luận, cùng nhau đề ra kế hoạch xây dựng THHP  ở ngôi trường của mình. Cân nhắc để đi đến quyết định những việc cần làm, những việc cần dưng lại, cần thay đổi. Thực hiện, cụ thể hóa

• Điều gì phải dừng lại sớm (chạy theo điểm số, chạy theo thành tích, Thái độ ứng xử của thầy cô : Thầy cô căng thẳng với học sinh học yếu, học sinh chưa ngoan, mắng mỏ , chê bai, chỉ chiết làm tổn thương trẻ.
• Những quy định nào, kỷ luật nào quá nghiêm khắc, tìm cách “cởi trói cho học sinh”.
• Thay đổi lại cách nhìn nhận và đánh giá học sinh.
• Thầy cô thay đổi. Thay đổi cách nghĩ xưa cũ không còn phù hợp, thầy cô “tự giải phóng mình” khỏi những ràng buộc của lề lối xưa, của tâm lý “cầu toàn”, “chặt chẽ quá mức với bản thân, với học sinh và đồng nghiệp”, tự làm khổ mình, tự tiêu hao năng lượng vào những việc và những suy nghĩ thiếu tích cực …
  • Bước 3.Tổ chức Tập huấn chương trình thầy cô thay đổi, giúp thầy cô giáo Thấu hiểu bản thân, điều chỉnh và thay đổi bản thân.

    Các bước xây dựng THHP, bước nào khó nhất? Đây là bước khó nhất.

Thầy cô thay đổi. Làm cho thầy cô thay đổi.

Khó nhưng không phải là không làm được.

Con đường trường NBK đã làm là:

• Nâng cao nhận thức- tập huấn liên tục, đều đặn hướng dẫn
• Truyền cảm hứng. Kích thích lòng tự trọng, đến từng người.
• Có chút khuyến khích – đòn bẩy: khen thưởng, vinh danh bằng các danh hiệu ( Nhà giáo tài năng, nhà Tâm lý- nhà giáo dục tài năng, GVCN tài năng, GVCN “siêu hạng”, đúc huy hiệu vàng tặng Giáo viên- kêu gọi tài trợ)
• Tổ chức các hội nghị chuyên đề, vinh danh thầy cô làm tốt – báo các các câu chuyện, thầy cô được thể hiện, chia sẻ…
• Tự thân các thầy cô nhận thức đúng, có ý chí vươn lên, thay đổi
• Thầy cô thay đổi. Nội dung này có trong báo cáo của Phó GS TS Trần Thị Lệ Thu chiều ngày 23/3 tại hội trường thầy cô tháy đổi những gì làm thế nào để giúp thầy cô thay đổi (đã có bài gửi lại, cũng có trong sách “Trường học hạnh phúc con đường tôi đi- tác giả Nguyễn Văn Hòa và cộng sự, nói rất chi tiết, có minh họa, chương 4 Bắt đầu từ đâu, từ trang 87 đến trang 138). Trong đó từ trang 87 đến 117 nên cùng nhau – các thầy cô cùng nhau đọc lại cho kỹ 30 trang sách, tổ chức thảo luận, trao đổi làm sâu sắc hơn để mỗi người cảm nhận hàm ý của các trang sách này, có cảm xúc về sự cần thay đổi, “thày cô chúng ta thay đổi”. Đây là điều quyết định đầu tiên về sự thành công của kế hoạch xây dựng THHP ở nhà trường. “Thầy cô thay đổi, thầy cô hạnh phúc, thầy cô hạnh phúc học sinh hạnh phúc” “Thầy cô thay đổi làm thay đổi thế giới ”. Từ trang 118 đến trang 138 cá nhân tự đọc sách để có được các kỹ năng quản lý cảm xúc.

         Nếu không mời được chuyên gia Tâm lý như cô Trần Lệ thu đến tập huấn Giá trị sống, các thầy cô trong trường, thầy cô Hiệu trưởng đứng ra tổ chức và hướng dẫn mọi người làm như hướng dẫn trên và bám vào sách.

• Sau khi tập huấn nâng cao nhận thức về thay đổi, mỗi thầy cô cần suy ngẫm những điều đã được tập huấn về sự thay đổi, viết ra thành lời những suy nghĩ của mình, bộc lộ tâm tư xem mình đã giác ngộ (nhận ra ) những gì và tự hứa sẽ thay đổi những gì. (Trước hết là thay đổi để yêu bản thân, tự hào về nghề nhà giáo nhà thế nào, tự thấy mình có giá trị. Tự nhủ cần thay đổi về cách nhìn nhận học sinh, yêu thương trẻ con, thay đổi cách ứng xử với trẻ, ít cau có, quát mắng trẻ, có lời nói, cử chỉ làm tổn thương trẻ tự quản lý cảm xúc thiếu tích cực để hoàn thiện mình hơn, nở nụ cười khi đến lớp. Khi học sinh có điều gì gây mình bức xúc thì hãy thở sâu, bỏ qua tất cả cái mình đang nghĩ- cái nguồn cơn của sự bực tức để hoàn hồn lại để thảnh thơi và bắt đầu nghĩ đến những điều tích cực…)

             Nếu được thì có thể công khai những suy nghĩ tích cực của mình, những dự kiến về sự thay đổi bản thân. Mọi người hiểu nhau, đồng cảm, trân trọng những gì thay đổi của đồng nghiệp. Toàn trường làm như thế sẽ tạo ra không khí mới,nguồn cảm hứng để bước vào cuộc sống mới: Thay đổi vì một trường học hạnh phúc. Chung tay xây dựng trường học hanh phúc, cho mình, cho học sinh, cho xã hội.

• Bước 4. Xác định các bước trong tiến trình xây dựng THHP. Nhà trường làm gì, Thầy cô giáo làm gì, Hiệu trưởng làm gì… Thầy Hòa đã có nói đến trong phần TRƯỜNG HỌC HẠNH PHÚC THỰC TẾ HAY MỘNG MƠ

Tổ chức và bắt tay xây dựng từng việc, từ nhỏ, dễ làm nhất đến các việc bao quát, cần thời gian và quá trình…Thầy Hiệu trưởng, các thầy cô phó Hiệu trường, cán bộ cốt cán của trưởng luôn là đầu, tầu, là “người lính xung kích”.

• Đầu tiên hãy cùng nhau rà soát ngững quy định của trường, những yêu cầu kỷ luật hà khắc, “cởi trói cho học sinh”, cho cả giáo viên. Thầy Hiệu trưởng làm. Thầy cô giáo làm.

*Sớm loại bỏ bầu không khí làm tăng hành vi tiêu cực
(từ cha mẹ, thày cô, nhà trường, cán bộ quản lý)

• Môi trường gia đình và nhà trường tự do, bảo thủ/áp đặt
• Sỉ nhục, chê trách, kết tội, phạt, đụng chân đụng tay…
• Ít được hỏi han, giúp đỡ, hiếm khi được hướng dẫn khi cần
• Bị la mắng, quát tháo, đe nẹt, dọa dẫm, mách mỏ
• Những lời nhận xét không hay (khái quát hóa, thổi phồng, định kiến, công chúng hóa khuyết điểm….) từ người thân, bạn bè, thầy cô,…
• Bị gán tội, tẩy chay, “hít le”. Trong lớp: bè nhóm, nói xấu nhau trên mạng…

Tiếp đến: Thầy cô làm

1. Xây dựng mối quan hệ nồng ấm : thầy cô – học trò, Học sinh với học sinh, đồng nghiệp nhà giáo, thầy cô- Phụ huynh học sinh…Bắt đầu từ việc nhỏ nhất như: chào hỏi, lời chào buổi sáng, lời chào khi tan học. Nụ cười. Nụ cười của thầy cô khi lên lớp – bắt đầu giờ học, một ngày học…Những cử chỉ của thầy cô biệu hiện sự lắng nghe tôn trọng khi giảng dạy, làm công tác chủ nhiệm, cùng hoạt động, giao lưu với học sinh.

(Những nội dung đã có trong bài của thầy Hòa về xây dựng mối quan hệ nồng ấm.

1. Thày cô Tạo bầu không khí dựa trên các giá trị, thầy cô là nhà tâm lý – nhà giáo dục

• Lắng nghe- đồng cảm- thấu hiểu
• Chấp nhận, hướng dẫn cụ thể vào tiềm năng/khả năng có thể
• Khích lệ, động viên kịp thời, phù hợp
• Giới hạn/luật định rõ ràng & kiên định thực hiện

– Người lớn làm gương, sống đúng với giá trị

2. Thày cô tạo bầu không khí dựa trên các giá trị – gia tăng hành vi phù hợp

• Sai lầm được xem là cơ hội học hỏi
• Tiến trình học tập qua lại có tương tác/trao đổi
• Các quan hệ được tạo dựng và duy trì dựa trên nền tảng tôn trọng nhau

** An toàn, tích cực, tôn trọng, quan tâm, khích lệ- bầu Không khí học tập mang tính thử thách, cởi mở, linh hoạt, sáng tạo, phát huy tối đa khả năng …

3. Yếu tố con người- phía thày cô

– Thiết lập một hệ thống cho phép học sinh phản hồi tới giáo viên
–  Tăng cường kiến thức về các nền văn hoá khác
 – Khuyến khích việc chơi nhập vai và thảo luận để tạo nên sự thấu cảm và thấu hiểu              – Gắn kết các học sinh với nhu cầu đặc biệt thông qua việc học hợp tác                                    – Truyền những giá trị, thái độ và thực hành tích cực)

1. Xây dựng quan hệ thân thiện, thuyết phục với cha mẹ học sinh. Đổi mới họp cha mẹ học sinh ( như báo cáo chuyên đề của cô giáo chủ nhiệm trường Nguyễn Bỉnh Khiêm Hoàng Thu Bình), đổi mới theo hướng xưng hô thân thiện, lời chào hỏi ân cần, nội dung họp gọn nhẹ, xúc tích, có tính giáo dục, tính khoa học… loại bỏ những nội dung gây áp lực như nhận xét nhiều lời, gay gắt về những thiếu sót của học sinh, về các học sinh học yếu, chưa chăm.
2. Xây dựng  môi trường giáo dục xanh, sạch, đẹp, tiện lợi…, tiện nghi… nơi  đáng sống, muốn đến để học tập và dạy học, nơi “mỗi ngày đến trường là một ngày vui”
3. Xây dựng tiết học hạnh phúc.

Tập trung xây dựng và thực hiện tiêu chí giờ học hạnh phúc (thầy cô thay đổi)

         tiêu chí xây dựng  giờ học hạnh phúc

  –   Lớp học vui vẻ,

  –  Học sinh được hoạt động,

   – Dạy học có liên hệ thực tế,

  –  Sử dụng hiệu quả phương tiện dạy học.

  Nhà trường khuyên khích giáo viên theo hướng này, không khí lớp học, sự hứng thú và hưởng ứng của học sinh sẽ tốt lên, chất lượng giáo dục sẽ từ đó nâng cao.

1. Xây dưng lớp học hạnh phúc.

Xây dựng lớp học  hạnh phúc  (thầy cô chủ nhiệm lớp thay đổi )

Tiêu chí xây dựng lớp học hạnh phúc.

• Lấy chỉ số hạnh phúc, tiến bộ của học sinh đo được mỗi học kỳ, mỗi năm để điều chỉnh việc xây dựng (học sinh hạnh phúc, tiến bộ)
• *  Môi trường tập thể lớp học phát triển mỗi cá nhân học sinh
• Thầy cô – học trò thân thiện, yêu thương, chia sẻ.
• Không gian sạch đẹp, an toàn, mát mẻ.
• Cở sở vật chất đáp ứng yêu cầu tổ chức các hoạt động
• Môi trường thân thiện, đoàn kết, yêu thương, tôn trọng và thấu hiểu
• Mỗi cá nhân được phát triển tối đa năng lực, không ai bị bỏ lại phía sau
• Mỗi học sinh được thể hiện, được ghi nhận, có giá trị.
  • Bước 5. Thường xuyên rà soát, đánh giá và cập nhật quá trình, cách làm, kết quả thực hiện để điều chỉnh, bổ sung kịp thời, làm lan tỏa những thành quả. Bảo đảm sự phát triển bền vững, không mang tính phong trào.

Cách làm :

– Lắng nghe ý kiến từ học sinh và Cha mẹ học sinh, từ thày cô thông qua hàng ngàn phiếu điều tra mỗi năm, điều tra chuyên đề. Với học sinh: Điều con muốn nói với thày cô, với thày Hiệu trưởng.

-HS được nói về thày cô giáo về ước muốn. Từ đó nhà trường đánh giá kết quả thực tế, điều chỉnh chiến lược phát triển.

-Giao lưu, gặp gỡ học sinh thường xuyên để giáo dục, giải thích, truyền lửa. Giao lưu với cha mẹ học sinh hàng năm. Ngọn lửa được duy trì, luôn cháy sáng.